İnternette gelişen teknoloji ile birlikte çevrimiçi içeriklere ulaşmak, yavaş bağlantılar nedeniyle tam bir eziyet halini almaya başlamıştır. Kullanıcıya sunulan hizmetlerin farklılaşması ve bunun sonucunda da internet bağlantı hızı yetersizliği ortaya çıkmaktadır. Metin ve grafikten oluşan web sayfalarının yerini, tasarım ve içerik yönüyle daha da gelişmiş, Flash ve multimedya ile desteklenmiş web sayfaları yer almaktadır. Web artık film ve video izlenmesine, müzik dinlenmesine ve birçok oyunların oynanmasına imkân veren bir çoklu ortam platformuna dönüşmüştür. Bundan dolayı da daha hızlı bir internet bağlantısı gerekli haline gelmiştir. Günümüzde sürekli ve daha hızlı interneti, kullanıcıya sunmak amacıyla hala internet bağlantı çeşitliliği de artmaya devam etmektedir.
1.2.1. Çevirmeli ağ
Günümüzde yaygınlığını yitirmiş olmasına rağmen halen çeşitli servis sağlayıcılar tarafından alternatif bir internet bağlantısı olarak kullanılan çevirmeli bağlantılar, özellikle hiçbir internet bağlantı aboneliği bulunmayan kullanıcıların, telefon hattı bulunan her yerden internete sınırlı hızlarla bağlanmak için kullanabileceği bir yöntemdir. Bu ağ türünde internete erişmek için telefon hatları ve bir dial-up modem kullanılır. Bilgisayarın çevirmeli ağ yapılandırması yapıldıktan sonra bir telefon numarası çevirmek suretiyle internete bağlanılır. İnternete bağlanıldığında bilgisayardaki sayısal veriler telefon hatlarında ses sinyallerine çevrilerek iletilir. Bu bağlantının en büyük dezavantajı diğer bağlantı türlerine göre aşırı yavaş olması ve internet bağlantısında sık sık kopmalar yaşanmasıdır. Günümüzde internet servis sağlayıcı şirketlerden biri olan TTNET, abone olanlara 200 0 145, abone olmayanlara ise 200 3 146 erişim numaralarıyla bu hizmeti vermeye devam etmektedir (Tekedere, 2014). Çalışma prensibi oldukça basit olup çevirmeli ağ telefon hatları üzerinden analog verileri taşınmasına dayanır. Bu nedenle çevirmeli ağlarda bilgisayardan gönderilen verileri analog verilere ve gelen analog verileri de bilgisayarın anlayabileceği dijital forma çeviren bir modem yardımıyla İnternet bağlantısı sağlanır (Şahin, 2014).
1.2.2.Kablo İnternet
Kablolu TV hatları üzerinden internet erişimini sağlayan sistemdir. Bu sistem ülkemizde büyük şehirlerde kullanılan kablo TV hatları üzerinden televizyon yayınları ve internet bağlantısı sunulur. Yüksek hızda ve kesintisiz ses, görüntü ve veri aktarımı sağlanır. Kablo TV hatlarından kullanılan kablo TV modemleri her hangi bir internet servis sağlayıcısı ücreti ödemede internete erişim sağlanır (Sugözü, Demir, 2011). Kablo internet bağlantısının kurulabilmesi için kablolu TV şebekesinin bulunması ve şebekeyi işleten firmanın internet hizmeti vermesi gerekmektedir. Kablo internet telefon hatlarıyla hiçbir ilgisi yoktur. Uygun fiyatlandırmaya rağmen çeşitli nedenlerle kablo TV şebekesi çok yaygınlaşmamıştır. Sadece büyük şehirlerin bazı semtlerinde kablo TV şebekesi bulunmaktadır. Kablo internet performansı bağlananların sayısı arttıkça düşmeğe başlar (Eryılmaz, 2005).
Kablolu TV şebekesi üzerinden sağlanan kablo internet ise eşeksenli (koaksiyel) kablolar kullanılarak oluşturulmuş bir internet hizmetidir. Bu bağlantı türünde hem kablolu televizyon yayını hem de internet hizmetleri aynı ağ üzerinden verilebilmektedir. Ülkemizde mevcut kablolu TV şebekeleri üzerinden analog yayın hizmeti, gerekli donanım ve abonelik halinde dijital TV hizmeti ve bunun yanında teorik olarak 20Mbps hızında internete erişim hizmeti de verilebilmektedir. Kablo interneti kullanabilmek için, kablo internetin kullanılacağı bölgede kablo TV ağının bulunması gerekir. (Tekedere, 2014).
1.2.3. Sayısal Abone Hatları (DSL)
DSL kelimesi (Digital Subscriber Line)- Sayısal Abone Hattı olarak türetilmiştir (Sugözü, Demir, 2011). xDSL, bir çift bakır tel üzerinden, yüksek band genişliği sağlayan ve aynı anda ses, veri ve görüntü iletimi yapılmasına olanak sağlayan geniş bantlı bir erişim teknolojisidir. Yüksek hızlı bir modem teknolojisi olan xDSL; ADSL, VDSL, SDSL, HDSL gibi Dijital Abone Hattı teknoloji ailesinin üyelerine verilen genel bir isimdir (Taşkın, 2009). Mevcut telefon hattına kablolu ya da kablosuz özelliğe sahip bir DSL modem bağlanması ve bir ISS ile abonelik yapılması halinde DSL bağlantı kurulmuş olur. Kullanılan DSL modemin router özelliği olduğu takdirde DSL bağlantılar birden fazla bilgisayar ya da ağ cihazlarına paylaştırılabilir (Tekedere, 2014).
ADSL kelimesi (Asymmetric Digital Subscriber Line- Asimetrik Sayısal Abone Hattı) türetilmiştir. ADSL bağlantı yine Dial-Up bağlantı gibi telefon hatları üzerinden modem aracılığı ile internet bağlantısı sağlayan bir teknolojidir. Kullanılacak bir ADSL modem ve ISS den alınacak bir üyelik gerçekleştirilir. Ülkemizde yaygın olarak kullanılan bağlantı seçeneğidir. ISS den alınacak üyeliğe göre farklı hızlarda ve veri aktarım limitlerinde olabilir. ADSL bağlantı ile yüksek hızda ses görüntü ve veri iletişimi sağlanır (Sugözü, Demir, 2011).
ADSL hatları asimetriktir yani veri yükleme (upload) ve indirme (download) hızları birbirinden farklıdır. Bunun anlamı ISS tarafından bize sağlanan bağlantılarda indirme (download) ve yükleme (upload) hızları bir birlerinden farklıdırlar. indirme (download) hızı yükleme (upload) hızından daha yüksektir. Genel olarak kullanılan ADSL hızları 1024/256 veya 2048/512 indirme (download) / yükleme (upload) hızlardır. Ancak gelişen bağlantı teknolojileri ile bu hızlar değişmekte ve sürekli olarak artmaktadır (Sugözü, Demir, 2011). Bir ADSL bağlantı üzerinde üç temel iletim kanalı vardır: ilki, alış kanalı, ikincisi gönderiş kanalı ve üçüncüsü de POTS kanalı olarak adlandırılır. Alış kanalı yüksek band genişliği sunar; kapasitesi Mbps’ler mertebesindedir. Gönderiş kanalı Kbps’ler düzeyindedir; ADSL hizmeti alabilmek için hizmeti sunan şirketin belirlediği hızları destekleyen bir ADSL modem alınmalıdır (Çölkesen, 2009).
Şekil 1.1. ADSL bağlantı sistemi
Eve ya da işyerinde mevcut telefon bağlantılarının yapıldığı bakır çifti direk olarak ayırıcı (splitter) adı verilen kutuya bağlanır. Bu sayede telefon ve Internet bağlantıları birbirinden ayrılmış olur. Ayırıcının (splitter) iki çıkışı vardır; bunun bir tanesine telefon bağlanırken diğerine de modem bağlanır (Taşkın, 2009).
1.2.4. Uydu Sistemler
Uydu üzerinden internet hizmeti alınmasını sağlayan bir sistemdir. Uydu genişbant hizmetleri genellikle karasal altyapıların bulunmadığı için diğer teknolojilerin kullanımında güçlük yaşandığı veya ekonomik açıdan uygulanabilir olmadığı durumlarda kullanılmaktadır (Tekedere, 2014). Televizyon çanaklarına benzer bir çanak ile uydu haberleşmesi sağlanır. Uydu interneti genel olarak telefon hatlarının olmadığı veya telefon hatlarının ana santrale çok uzak bulunduğu alanlarda kullanılır. İletişim hatlarının bulunmadığı yerlerde ve yüksek hız ihtiyaç duyulan uygulamalarda kullanılır (Sugözü, Demir, 2011).
Şekil 1.2. Çift yönlü uydu internet bağlantısı
Uydu sistemler, doğal afetler vb. durumlarda iletişimde yaşanan problemlerin çözümü için önemli bir rol üstlenebilir. Tek ve çift yönlü olmak üzere iki türü bulunmaktadır. Tek yönlü internet erişimi sadece indirme (download) yönünde çalışan bir sistemdir. Bu tip sistemde indirme (download) uydu üzerinden, yükleme (upload) ise başka bir teknoloji ile yapılır. Çift yönlü uydu internet erişiminde ise hem veri gönderimi hem de veri alma işlemleri uydu üzerinden yapılır. Yükleme (upload) için başka bir erişim teknolojisine ihtiyaç duyulmaz. Bağlantı için alıcı ve verici bir çanak anten ve uydu modemine ihtiyaç duyulur (Tekedere, 2014).
Birbiri ile rekabet etmekte olan Uydu haberleşme sistemleri dünya üzerini 1000’in üzerinde uydu ile bir battaniye gibi kaplamaya devam etmektedirler. Bu sistemlerin başlıcaları, Iridium, Odyssey, Globalstar, Teledesic, ICO, Thuyra, ACes, Agrani ve EAST olarak sayılabilir (Ertekin, Özbay, 2000).
1.2.5. Mobil İnternet
Mobil internet, mobil cihazlardan internete ulaşabilme imkânı olarak da adlandırılabilir. Akıllı telefonlar, tablet bilgisayarlar ve dizüstü bilgisayarlar gibi taşınabilir cihazların USB modem ve PCMCIA kartlar ile CDS, GPRS, 3G, 3.5 G (HSPA) ve 4G (LTE veya Wimax) standartlarından biri ile kablosuz olarak her yerden internete erişimini sağlayan teknolojidir.
Bu erişimin sağlanabilmesi için, GPRS, 3G, 3.5 G (HSPA) ve 4G standartlarından biri kullanılabilir. Günümüzde yaygın olarak kullanılan 3G hücresel bir ağ sistemi olup, internetteki tüm uygulama, servis ve içeriklere mobil cihazlarla ulaşılmasına imkân sağlayan 3. Nesil bir iletişim sistemdir. Ülkemizde Avea, Turkcell ve Vodafone 3G hizmeti veren şirketler olup, bu hizmetler akıllı telefonlarda doğrudan verilebilmekte, taşınabilir bilgisayarlar için ise 3G modeme ihtiyaç duyulmaktadır. 3G modemler içerisinde sim kart bulunan ve bilgisayarın USB portuna takılan bir tür taşınabilir modemdir. Normal modemlerden farkı içerisinde sim kart olması ve taşınabilmesidir (Tekedere, 2014).
1.2.6. Fiber İnternet
Fiber internet mevcut internet teknolojileri içerisinde çok yüksek hızlı geniş bant internet erişimi sağlayan teknolojidir. Bu internet bağlantı türünde veriler bilgiyi ışık ile aktaran fiber optik kablolar aracılığı ile iletilir.
Fiber kabloda normal ışık veya lazer kullanılabilir. Bu iki tip fiber tamamen farklı donanım kullanır. Işık sinyalleri yollamak için LED (Light Emitting Diot) kullanan fiber tipi multi-mode olarak adlandırılır ve en yaygın tiptir. Lazer ışığı kullanan single-mode fiber çok yüksek veri aktarım değerlerine ulaşabilmesine rağmen pahalı ekipmanı nedeniyle yaygın değildir. Fiber internetin farklı kablolama türleri olmakla birlikte, genelde bağlantı yapılacak binaya kadar fiber kablo, bina içi dağıtımlar ise CAT kablolarla yapılmaktadır. Bu tür bağlantı için ayrıca standart bir router gerekmektedir. Fiber optik kablolarda, veriler ışık enerjisiyle ve ışık hızıyla karşı tarafa iletildiğinden, sarmal çift (twisted pair) ya da eşeksenli (coaxial) kablolara göre daha yüksek bir bant genişliği sağlanır (Tekedere, 2014).
1.2.7. Wi-Fi
Wi-Fi (İngilizce: Wireless Fidelity, Türkçe: Kablosuz Bağlantı Alanı) Wi-Fi bilgisayarlar ve diğer cihazlar (dijital ses oynatıcıları, video oyunu sistemleri ve akıllı telefonlar) gibi kablosuz bir sinyal üzerinden iletişim sağlayan kablosuz ağ teknolojisi anlamına gelir. Wi-Fi dizüstü bilgisayarlar, PDA ve diğer taşınabilir cihazların çevresindeki kablosuz erişim noktaları aracılığıyla yerel alan ağına bağlanabilmesini sağlar. Ayrıca, havaalanlarından marinalara, kafelerden restoranlara kadar hayatın her alanında Wi-Fi olan birçok noktada hızlı ve ekonomik kablosuz internete bağlantı yapılabilmektedir. Wi-Fi’in erişim noktaları, bir oda gibi küçük alanlardan, birkaç mil karelik geniş alanlara kadar etki edebilir, buralarda internet erişimini sağlayabilirler. Wi-Fi uyumlu ürünlerin, kablosuz bağlantı sağlayabildiğini gösteren bir göstergesidir. Bu 802.11a, 802.11b, 802.11g ve 802.11n dahil olmak üzere 802.11 standartlardan herhangi birini esas alan tüm ağ bileşenleri ile açıklanmaktadır.
1.2.7. WIMAX
WiMAX, Dünya Çapında Birlikte İşleyen Mikrodalga Erişimi (Worldwide Interoperability for Microwave Access) olan adlandırılmaktır. MAN (Metropolitan Area Network- Metropol Alan Ağı) gibi geniş kapsamlı ağlar için geliştirilen teknolojilerin uygunluğunu belirleyen standartlar topluluğudur. WiMAX Wi-Fi olarak da adlandırılan çok daha geniş bir alanda DSL ve kablo bağlantılarına benzer hızlarda yüksek hızlı, geniş bantlı erişim sağlar. Bugün sayılı ofislerde ve kapalı alanlarda kullanılan 802.16 olarak da adlandırılan WiMAX 50 km’lik bir alanda 70 Mbt/sn hızında İnternet bağlantısı mümkündür.
WIMAX teknolojisi; kırsal alana genişband erişimin sağlanması, konutlarda kablosuz genişband erişimin kullanımı, hizmet gitmemiş alanlara hizmet götürülmesi ve fiber optik kablonun son kilometer dağıtımında, ses iletimi, karasal sayısal yayıncılık altyapısının kurulmasında ve karma güvenlik hizmetlerinin sağlanmasında kullanılmaktadır. Bunların yanı sıra Wimax hizmeti, Üniversite, Teknokent kampüs ağları, Sağlık, Sosyal ve güvenlik ağları (polis, ambulans, itfaiye, Eğitim kurumları, Kobiler, Banka ve finans kuruluşları ve İnşaat şirketleri tarafından farklı amaçlarda kullanılabilecek servisler ve bağlantı imkânı sunmaktadır (Taşkın, 2009).
Şekil 1.3. Wimax bağlantısı
Wimax’ın geleceği birçok tartışmaya göre en çok kablosuz internet erişimi için kullanılacak olan standart olacağı tahmin edilmektedir. Mobil Wimax ile daha düşük fiyatlarla ve yüksek veri oranları ile etkin olacak gibi gözükmektedir.
Kaynakça
Çölkesen, R. (2009). Bilgisayar Ağları ve İnternet Mühendisliği, Papatya Yayıncılık Eğitim, İstanbul.
Ertekin, Ö., Özbay, A. (2000). Mobil & Wap İletişim Teknolojileri, Hayat yayınları.
Eryılmaz, S. (2005). Bilgisayar 2. Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
Sugözü İ.H., Demir, S. (2011). İnternet Teknolojisi ve Elektronik Ticaret, Atalay Matbaacılık.
Şahin, Y.L. (2014). Bilgisayar Ağları ve İletişim, Editör: Kuzu, A. Nobel Yayınevi, Ankara.
Taşkın, C. (2009). Ağ Teknolojileri ve Telekomünikasyon, Pusula Yayıncılık, İstanbul.
Tekedere, H. (2014). Eğitimciler için Bilişim Teknolojileri, Editör: Çakır, H., Eryılmaz, S. Pegem Akademi, Ankara, 114-157.