İnternette yüz kadar protokolden oluşan TCP/IP protokolü kullanılmaktadır. (http, smtp, ftp, telnet gibi.) Burada, TCP mesajların doğru alıcıya gidip gitmediğini, IP ise adresleme sistemini kontrol etmektedir. İnternete doğrudan bağlı her bilgisayara bir numara verilir. Bu numaraya İnternet Adresi veya IP Adresi denilmektedir. IP adresi arasına nokta konulmuş dört kısımdan oluşur. (a.b.c.d gibi).  Her kısım 0-255 arasında değişen sayılardır. Örneğin 194.27.18.16 Gazi Üniversitesinde bir bilgisayarın IP adresidir. İkilik sayı sisteminde IP adresi 32 bitlik bir sayıyı gösterir. Örneğin, onluk sayı sisteminde IP adres 194.27.16.7 olarak gösterilirken ikilik sayı sisteminde bu numara, 11000010.00011011.00010000.00000111 olarak gösterilmektedir (Çakır, Göksel, 2003). Bir bilgisayar ağında TCP/IP üç parametre, Bilgisayarın ismi, IP adresi ve MAC adresi (Media Access Control: Ortama Erişim Adresi) ile tanımlanır.

Bilgisayarlar, fiziksel olarak network ortamında, TCP/IP’nin en alt katmanında belirtilen ağ kartları vasıtasıyla haberleşirler. Ağ kartları da, dünyada tek olan bir numaraya sahiptir. Bu numaralar fabrikada verilir ve dünyada başka bir eşi yoktur. Bu tek numaraya MAC (Media Access Control) adresi denir. İletişimin en son aşamasında, ağ ortamında veri, IP’si bilinen bilgisayara bu MAC adresi vasıtasıyla ulaşır. Ağ üzerinde iletişim aslında yalnızca MAC adresleri ile gerçekleşir. Çünkü IP adresleri TCP/IP protokolüne özeldir. Başka bir protokolde, örneğin, Novell’in kullandığı IPX/SPX protokolünde IP adresi diye bir şey yoktur. Bütün protokollerde değişmeden kalan tek şey MAC adresidir. Bir bilgisayar bir başka bilgisayarın IP adresine sahipse ama MAC adresine sahip değilse Adres Çözümleme Protokolü (Adress Resolution Protocol, ARP) adı verilen bir protokol kullanarak IP adresini MAC adresine çevirir (Yıldırımoğlu, 1998).

Aynı yerel ağda iki bilgisayarın IP adresinin aynı olması durumunda mesajın gideceği yer belirlenemez. (Bir telefona iki numara verilmesi gibi) Bu yüzden bir yerel ağda kullanılan IP adresler kümesi başka ağlarda kullanılamaz. Olabilecek karışıklığı önlemek için IP adreslerinin dağıtımını İnternet Bilgi Merkezi (NIC: Network Information Center) yapmaktadır. (Türk Telekom’un telefon numarasını verdiği gibi) IP adresi bir ağda kullanılacak olan bilgisayarların sayısına göre Tablo 1.1.de görüldüğü gibi dört sınıfa ayrılmıştır.

Tablo 1.1. IP adres sınıflandırma

Örneğin C Sınıfı bir adrese sahip olan 194.27.10.0 – 194.27.13.255 IP aralığını almıştır. Bu sebepten Gazi Üniversitesindeki tüm IP adresleri 194.27 ile başlamaktadır. Diğer iki kısmı ise Gazi Üniversitesi kendi yerel ağını oluşturmada serbestçe kullanabilir. Netice itibarı ile herhangi bir kurum, NIC’tan bir IP aralığı alarak kendi yerel bilgisayar ağına bu IP aralığını istediği gibi verebilmektedir.

IP adreslerini otomatik olarak dağıtmanın bir yolu vardır ve bu yolun adı Dinamik Bilgisayar Konfigürasyonu Protokolü (Dynamic Host Configuration Protocol, DHCP)’dür. Bu protokol ile bir bilgisayar DHCP sunucu (server) olarak tanımlanır ve IP adres dağıtımı bu sunucu üzerinden yapılır (Yıldırımoğlu, 1998).

IP adresi (İnternet Protokol adresi), TCP/IP (İletim Kontrol Protokolü/İnternet Protokolü) standardını kullanan bir ağdaki cihazların birbirini tanımak, birbirleriyle iletişim kurmak ve veri alışverişinde bulunmak için kullandıkları benzersiz bir numaradır.  İnternet bağlantısı bulunan her cihazın bu cihaza tahsis edilen bir adresi olması gerekir. Bu adres ya da numara, iletilen bilginin doğru adrese gönderilmesini, ya da verinin doğru adresten alınmasını sağlar. Eğer anlık olarak kullanılan bilgisayarın IP adresini öğrenmek istenilirse, IP adresi sorgulama web sayfalarından biri kullanılabilir. Örneğin; http://www.ipsorgu.com/ web adresi ile şekil 1.4.de görüldüğü gibi IP adres sorgulama web sayfasına ulaşılmaktadır.

Şekil 1.4. IP adres sorgulama web sayfası

IP adresi, bilgisayarların birbirleri ile doğru ve düzgün bir şekilde bir şekilde iletişim kurabilmesi için ağa bağlanan tüm cihazların IP adreslerinin birbirinden farklı olması gerekir. Ağ iletişimi olan aygıtlar belirli bir ağ için yapılandırıldığında bu aygıtlara IP adresleri atanır. Bunların atanma yöntemi statik veya dinamik olabilir.

Dinamik IP adresi; modemin her açıldığında karşı uçtan bir IP adresi talep eder ve servis sağlayıcı tarafındaki DHCP sunucu kullanıcının ADSL modem/router cihazına bir IP atar. Atanan bu IP adresi DHCP sunucunun IP havuzunda tanımlı olan ve o an başka biri tarafından kullanılmayan bir IP adresidir. Bu IP adresi sizin her yeniden bağlanışınızda değişebilir ve sizin daha önce kullandığınız IP adresinizi başka kişiye atanabilir. Bu, aslında servis sağlayıcılarının IP rezervlerini verimli kullanmak için başvurdukları bir metottur. Statik IP adresi; bu IP adresini o kişiden başkası kullanmaz. Yani kullanıcı her bağlandığında aynı IP adresini alır. (Özbilen, 2005).

IP adresi ya da numarası, bugün internet bankacılığından çevrimiçi satış ve pazarlamaya kadar çok çeşitli alanlarda yaygın olarak yararlanılan bir veridir. IP numarasına bakarak kullanıcının bulunduğu ülkeyi, şehri, enlemi, boylamı ve ISS’yi (İnternet Servis Sağlayıcısı) belirlemek mümkündür.

• Sayfanın, kullanıcının ana dilinde ve para biriminde gösterilmesi
• Kullanıcıların, coğrafi bölgeye göre farklı web sayfalarına yönlendirilmesi
• Sayısal hakların yönetimi
• Şifre paylaşımının ve hizmet istismarının önlenmesi
• Kredi kartı dolandırıcılığının önlenmesi
• Web sayfalarına ziyaret eden kullanıcılara ilişkin istatistik ve analiz
• Çevrimiçi formlarda ülkeyle ilgili formun otomatik olarak seçilmesi
• Kullanıcının istemediği bir web sayfasına ait erişiminin engellenmesi

Bugün dünyada, bu tür büyük veritabanları oluşturan ve düzenli olarak güncelleyen firmalar mevcuttur. IP adresi statik ise ve bir alan adı ile ilişkilenmiş ise, yani sadece söz konusu alan adına (siteye) tahsis edilmiş ise, IP adresinden alan adına ve oradan da whois bilgileri (http://www.whois.com.tr) doğru ise diğer kimlik bilgilerine ulaşmak mümkündür. Eğer IP adresi bir web sayfası ile ilişkili, ancak paylaşımlı bir IP adresi ise (Shared IP), bu durumda aynı IP üzerinde birden fazla web sayfası bulunacağı için, sadece söz konusu IP tahsisini yapan hosting servisinin ayrıntılarına ulaşılabilir.

Şekil 1.5. Whois web sayfasında IP adres bilgileri

IP, TCP/IP protokolünün posta odası gibidir. IP verilerinin ayıklanması ve teslimi burada gerçekleştirilir. Gelen veya giden her paket IP veri birimidir. IP veri birimleri iki IP adresi içerir: gönderen ana bilgisayarın kaynak adresi ve alıcı olan ana bilgisayarın hedef adresidir. Donanım adreslerinden farklı olarak, bir datagramın içindeki IP adresleri TCP/IP ağı içinde dolaşırken aynı kalır. Yönlendirme IP’nin birincil işlevidir. IP yönlendirme; birbirlerine bağlı ağlar arasında paketlerin iletilmesidir. TCP/IP tabanlı ağlar için yönlendirmedir. Diğer ağ protokol hizmetleriyle birlikte daha büyük bir TCP/IP tabanlı ağdaki ayrı ağ kesimlerinde yer alan ana bilgisayarlar arasında iletimi sağlamak için kullanılır.

1.3.1. IPv4

IP adreslerinin çeşitli sürümleri geliştirilmiş olmakla birlikte halen en yaygın olarak kullanılanı IPv4 olup, bu IP yapısı 32 bitlik bir adresleme yapısına sahiptir. 32 bitlik adres yapısı demek, 2³²=4.294.767.296 adet IP numarası demektir. IANA (Internet Assigned Numbers Authority-İnternet Tahsisli Sayılar Kurumu) tarafından yönetilmekte olan IP adresi havuzunda tahsis edilebilir durumdaki IPv4 adresleri 3 Şubat 2011 itibariyle tükenmiştir.  Bundan dolayı, IPv4’e göre adres atamalarını kolaylaştıran ve ekstra ağ güvenlik önlemleri sağlayan IPv6 protokolüne geçilmeye başlanmıştır (Tekedere, 2014). IPv4 kullanılmakta olan standart İnternet protokolüdür. IPv4 sekiz bitlik 4 rakamdan 32 bitten oluşur. Bu rakamlar, 0 ila 255 arasında değişir. IPv4 protokolündeki bir adres 1.0.0.0 ila 255.255.255.255 arasında herhangi bir numara olabilir. Bu protokol kullanılarak 4 milyardan fazla adres üretilebilmektedir.

1.3.2. IPv6

IPv6 İnternet’e bağlanacak cihazların adreslemesi ve iletişimi için geliştirilen yeni nesil internet protokolüdür. IPv6’yı IPv4’ten ayıran en temel özellik 128 bitlik genişletilmiş adres alanıdır. IP adreslerinin bloklar halinde tahsis edilmesi nedeniyle, birçok IP adres aralığı kullanılamamaktadır, bu nedenle artan ağ kullanıcısı sayısına bağlı olarak, daha büyük bir IP adresine ihtiyaç duyulmaktadır. IPv6 bu ihtiyaçtan dolayı doğmuştur. 128 bitlik bir adresleme yapısı ile 2¹²⁸≈3.4×10³⁸ adet IP numarası verilebilmektedir.

Güvenlik için IPsec (IP Security protocol ) şartı da IPv6 ile gelen özellikler arasında yer almaktadır. 128 bitten oluşan IPv6 adreslerinin ilk 64 bitlik kısmı alt ağı adreslemek için kullanılan adres blok bilgisini içermektedir. Adres bloğu, bir paketin varacağı son bağa kadar olan yolda yönlendirilmesini sağlamaktadır. Geriye kalan 64 bit ise bu bağa vardığında paketin son alıcısının tespitinde kullanılmaktadır (arasindakifark, 2016).

IPv6 ile yapılması istenen, aslında, kullanıcıların ihtiyaç duyduğu yeni uygulamalara protokolce destek verilmesidir. Yani daha güvenli, daha güvenilir, şifreleme özelliği artırılmış, daha iyi ses ve görüntü iletişim desteği sunan, video aktarımı için gerekli iletişim imkânı veren, gerçek zamanlı uygulamalara destek veren bir yönlendirme protokolü geliştirmektir (Çölkesen, 2009).

Kaynakça

Arasindakifark, (2016). www.arasindakifark.net web sitesinden 7 Haziran 2016 tarihinde http://www.arasindakifark.net/ipv4-ve-ipv6-arasindaki-fark-nedir-nasil/ adresinden ulaşılmıştır.

Çölkesen, R. (2009). Bilgisayar Ağları ve İnternet Mühendisliği, Papatya Yayıncılık Eğitim, İstanbul.

Özbilen, A. (2005). Bilgisayar Ağları ve Güvenliği, Pusula Yayıncılık, İstanbul.

Tekedere, H. (2014). Eğitimciler için Bilişim Teknolojileri, Editör: Çakır, H., Eryılmaz, S. Pegem Akademi, Ankara, 114-157.

Yıldırımoğlu, M. (1998). TCP/IP İnternet’in Evrensel Dili. Pusula Yayıncılık, İstanbul.